فیزیوتراپی تورتیکولی یا کجی گردن

تورتیکولی چیست؟

تورتیکولی (torticollis)، نوعی بیماری در عضلات گردن است که باعث می شود سر به سمت پایین متمایل شود یا منجر به کجی گردن شود. متداول ترین نوع این بیماری تورتیکولی عضلانی مادرزادی است که با نوزاد از بدو تولد همراه است. هر فرد در دو طرف گردن خود یک عضله بلند دارد که از پشت گوش به استخوانی نزدیک یقه می رسد. به این عضله، استرنوکلئیدوماستوئید گفته می شود. هنگامی که کودک دچار بیماری تورتیکولی است ، این عضله از یک طرف کوتاه می شودو باعث انحراف و کج شدن گردن می شود.

کوتاه شدن عضله استرنوکلئیدوماستوئید ممکن است به دلیل گرفتگی رحم یا وضعیت غیر طبیعی جنین مانند حالت بریچ در رحم  باشد. این حالات می تواند فشار زیادی به یک طرف سر نوزاد وارد کرده و سبب سفت شدن این عضله شود. مشخصه اصلی این بیماری چرخش ستون فقرات گردن در یک سمت و کج شدن سر در سمتی دیگر و کجی گردن است. نوزادان همچنین ممکن است پس از تولد به این بیماری مبتلا شوند که اکتسابی بوده و ممکن است با موارد جدی پزشکی مرتبط باشد.

این اختلال منجر به محدودیت تحرک سر به هنگام چرخش، خم شدن تدریجی و انقباض گردن می شود. همچنین به نظر می رسد طرف آسیب دیده، سبب عدم تعادل در عضلات گردن شده و شانه نیز در همان طرف به سمت بالا می رود. در صورتی که تورتیکولی درمان نشود، می تواند باعث فیبروز عضلات گردن با محدودیت تدریجی حرکت سر و عدم تقارن جمجمه و صورت شود که با افزایش سن بدتر می شود.

دلایل تورتیکولی

طبق آخرین تحقیقات از منابع معتبر، تورتیکولی بیشتر در نوزادان به صورت مادرزادی است. علت واقعی این بیماری همچنان بحث برانگیز است، اما مهم ترین دلایل تورتیکولی مادر زادی به شرح زیر است:

• فشار و وضعیت بد جنین داخل رحم
• استفاده پزشک از پنس یا دستگاه خلا
• ضربه به هنگام تولد و دررفتگی صورت
• ناهنجاری های مادرزادی محل اتصال جمجمه و مهره گردن
• تومور استرنوکلئیدوماستوئید
• ناهنجاری های چشم
• سایر عوامل داخل رحمی

یک فرضیه رایج در مورد تورتیکولی عضلانی این است که محدودیت های داخل رحم، تحرک سر را محدود می کند و منجر به انقباضات گردن می شود و شدت آن به مدت زمان بی حرکتی قبل از تولد بستگی دارد. بر اساس این فرضیه، روش زایمان نیز در شدت تورتیکولی و کجی گردن تاثیر گذار است.

علائم تورتیکولی نوزادان و تشخیص آن

والدین ممکن است طی 6 الی 8 هفته اول متوجه چیز غیرعادی در مورد نوزاد نشوند. علائم تورتیکولی نوزادان معمولا هنگامی ظاهر می شود که کودک کنترل بیشتری روی سر و گردن پیدا می کند. برخی از علائمی که ممکن است مشاهده شود، شامل موارد زیر است:

• سر کودک در حالی که چانه اش به سمت شانه مقابل قرار دارد به یک طرف متمایل است.
• کودک نمی تواند به راحتی سر خود را جا به جا کند یا بچرخاند.
• کودک با محدودیت بینایی مواجه است و به سختی می تواند به سمت دیگری نگاه کند. همچنین به دلیل سخت بودن تحرک گردن، از حرکت دادن آن ناراحت می شود.
• کودک راه رفتن و نشستن را با تاخیر و عدم تعادل شروع می کند. خزیدن کودک به صورت مورب می باشد و غلت زدن را به یک سمت انجام می دهد.
• یک توده نرم در عضله گردن کودک احساس می شود که خطرناک نیست و حدود 6 ماه بعد از بین می رود.
• کودک ترجیح می دهد از روی شانه به صورت مایل به والدین نگاه کند و معمولا چشم او اطرافیان را دنبال نمی کند؛ زیرا این امر مستلزم چرخاندن سر است.
• شیر دهی به کودک از یک سمت مشکل است و کودک ترجیح می دهد فقط از یک سمت تغذیه کند.

در صورت مشاهده علائمی توسط والدین یا اطرافیان مبنی بر تورتیکولی نوزادان، باید حتما معایناتی توسط پزشک انجام شود. پزشک در معاینات اولیه بررسی می کند که سر کودک تا کجا می چرخد و یا از گردن فاصله می گیرد. همچنین ممکن است برای بررسی بیشتر، اسکن های تصویربرداری مانند اشعه ایکس و سونوگرافی را توصیه کند. در بعضی موارد نیز MRI و سی تی اسکن برای بازسازی سه بعدی و تشخیص بهتر روند تورتیکولیس لازم است.

درمان تورتیکولی

درمان زود و به موقع تورتیکولی بسیار مهم است؛ زیرا با اقدام سریعتر، می توان از بروز مشکلات طولانی مدت برای کودک جلوگیری کرد. در اولین مراحل درمانی در منزل، والدین باید سعی داشته باشند تا کودک را وادار به کشش عضلات گردن کنند. این بهترین و بی خطر ترین روش درمانی برای تورتیکولی نوزادان یا کجی گردن است. پزشک نیز برخی تمرینات خاص را با کودک انجام می دهد و به والدین آموزش می دهد. این حرکات به طولانی شدن عضله کوتاهتر و تقویت عضله طرف مقابل کمک بسیاری می کند.

برای درمان تورتیکولی نوزادان این امکان وجود دارد که از اشتهای کودک به عنوان مشوق استفاده کرد. به عنوان مثال می توان شیر را به گونه ای به کودک پیشنهاد داد که باعث شود کودک از سمتی که به آن سو متمایل است، دور شود. اسباب بازی های مورد علاقه کودک، طوری قرار داده شود که او مجبور شود به سمت دیگر نگاه کند. اسباب بازی هایی که متحرک، دارای چراغ و صدا هستند، برای جلب توجه کودک بسیار تاثیرگذار هستند.

نوزادان همچنین دوست دارند با استفاده از دستان خود، پاها را به سمت بالا بکشند. یکی از بهترین راه ها این است که هنگامی که کودک این کار را انجام می دهد، به او کمک شود تا عضله هایی را که به وسیله آن می خزد را ایجاد  کند. والدین می توانند به صورت روزانه، به نوزاد وقت کافی بدهند تا روی شکم خود بماند؛ این روش باعث تقویت عضلات کمر و گردن می شود.

تورتیکولی در کودکان به ندرت احتیاج به جراحی برای افزایش عضله استرنوکلئیدوماستوئید پیدا می کند و از طریق تمرینات کششی در منزل و فیزیوتراپی تورتیکولی بهبود می یابند. در صورت لزوم، عمل جراحی معمولا قبل از یک سالگی انجام نمی شود و بهترین زمان برای آن، بین یک تا چهار سالگی است. برخی از محققان گزارش داده اند عمل جراحی حتی تا 12 سالگی نیز نتایج خوبی به همراه داشته است. بنابراین، سن مهمترین عامل در تعیین زمان بهینه برای عمل نیست و رعایت برنامه فیزیوتراپی قبل و بعد از عمل مهمترین ملاحظاتی است که پزشکان برای تورتیکولی پیشنهاد می کنند.

فیزیوتراپی تورتیکولی

علاوه بر درمان تورتیکولی در منزل با استفاده از روش های ذکر شده، پزشک ممکن است کودک را به یک متخصص فیزیوتراپی ارجاع دهد. به محض تشخیص تورتیکولی و شروع تمرینات کششی، بیشتر نوزادان در عرض 6 ماه بهبود می یابند. طی دوره درمان، تشخیص به موقع تورتیکولی و پایبند بودن به برنامه درمانی می تواند روند بهبودی را تسریع کند.

در تمرینات فیزیوتراپی تورتیکولی، کشش دستی متداول ترین روش درمان تورتیکولی عضلانی مادرزادی است.

• در این روش، ثبات مناسب و موقعیت صحیح دست ها برای موفقیت در کشش لازم است. برای این روش وجود دو نفر فیزیوتراپیست که یکی از فیزیوتراپیست ها، شانه ها را تثبیت می کند و دیگری حرکات کششی را انجام می دهد، ضروری می باشد. برای تورتیکولی یا کجی گردن در سمت راست، سر با دست راست فیزیوتراپیست پشتیبانی می شود. دست چپ روی چانه قرار می گیرد و یک چرخش به سمت راست تا جایی که ممکن است، انجام می شود. کشش به صورت آرام و ملایم انجام شده و به مدت 10 ثانیه نگه داشته می شود.
• روش کششی دیگری که می تواند بسیار کارآمد باشد، استفاده از نیروی جاذبه برای کمک به کشش منفعل عضله آسیب دیده است. در حالی که سر کودک روی شانه چپ قرار دارد، بازوی راست فیزیوتراپیست بین پاهای کودک قرار می گیرد و به شانه چپ او می رساند، سپس شانه سمت چپ کودک را به آرامی به سمت پایین فشار می دهد. این مرحله باید بین 20 ثانیه تا یک دقیقه انجام شود. مدت زمان با توجه به سطح همکاری کودک افزایش پیدا می کند. در این مرحله همچنین به والدین توصیه می شود که با کودک خود بازی کنند و حواس او را از درد منحرف کنند.
• مدیریت محافظه کارانه نیز شامل آموزش والدین در مورد مهارت هایی است که باعث چرخش فعال گردن به طرف آسیب دیده می شود و کودک را از کج شدن سر به سمت طرف آسیب دیده منصرف می کند. بسیاری از کودکان زیر یک سال می توانند با مدیریت محافظه کارانه درمان شوند.

خدمات کلینیک فیزیوتراپی آرنیکا جهت درمان تورتیکولی

کلینیک فیزیوتراپی آرنیکا، در جهت حفظ سلامت مردم شریف خوزستان و کم کردن بار روانی اختلالات مادرزادی برای خانواده ها، خدمات فیزیوتراپی جدیدی را ارائه کرده است. برنامه خدمات فیزیوتراپی تورتیکولی مادرزادی نوزادان، قابل ارائه در بهترین مرکز فیزیوتراپی در اهواز برای تمامی کودکان و نوزادان است. پیش از این نیز کلینیک آرنیکا، با خدمات گفتار درمانی و کاردرمانی برای تمامی فرزندان این استان، نویدبخش رفع اختلالات و زندگی بهتر بوده است. امید است که این گام در راستای هدف مرکز فیزیوتراپی آرنیکا با شعار انگیزشی حرکت یعنی زندگی، خدمتی کارآمد برای همشهریان گرامی باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد سایر خدمات این مرکز فیزیوتراپی خوب در اهواز با کلینیک فیزیوتراپی آرنیکا همراه باشید.